Piše: Prim. mr sci. dr Vesna Ćurić, specijalista ginekologije i akušerstva
Endometrioza je hronična upalna bolest žena reproduktivnog perioda gdje se sluznica materice nalazi izvan materične šupljine na jajnicima, maloj karlici ili okolnim organima. Pojam endometrioza je nastao od riječi endometrijum koja označava sluznicu maternice, odnosno sloj ćelija koji oblaže šupljinu maternice.
Javlja se kod 10 do 15 % ženske populacije, a jedna trećina žena zbog toga ima problem sa začećem. Simptomi su različiti od asimptomatskih do bolnih menstruacija, bolnih odnosa, hroničnih bolova u maloj karlici, prljavog iscjetka prije i nakon ciklusa, problema sa mokraćnim mjehurom i crijevima, nadutosti. Karakteristika je da se tegobe pojačavaju i pogoršavaju pred i u toku menstrualnog ciklusa. Dijagnoza se postavlja na osnovu anamneze, ultrazvučnog nalaza i ph potvrde nakon operacije.
Zlatni standard je patohistološka analiza uzorka tkiva dobijenih za vrijeme operacije. Lječenje endiometroze uključuje:
- simptomatsku terapiju za uklanjanje bola (nesteroidni antiinflamatorni ljekovi i/ili kontraceptivne tablete kod mlađih pacijenata);
- hormonsku terapiju za kontrolu rasta gestagenima, androgenima i GnRH za starije pacijentice;
- operativnu terapiju LPRS odstanjivanja endometrioma;
- ciste uz koagulaciju da se spreče recidivi bolesti. Hiruški tretmani se rade kod raširene duboke endometrioze i uklanjanje cista većih od 3 cm.
Odluka se donosi na osnovu jačine tegoba, godina pacijentice, želje za trudnoćom i dr.
POTEŠKOĆE PRILIKOM ZAČEĆA
Endometrioza je prisutna kod trećine žena koje se suočavaju sa problemom neplodnosti. Uticaj na začeće zavisi od stadijuma bolesti, s tim da čak i rani stadijum može smanjiti mogućnost implantacije. Uzroci neplodnosti su: hronična upala i priraslice, poremećena anatomija reproduktivnih organa, hormonske abnormalnosti i imunološki poremećaji. Bolest utiče na uništavanje zdravog tkiva na jajnicima i smanjuje ovarijalnu rezervu, oštećuje jajovode, toksično djeluje na spermije i smanjuje osjetljivost endometrija za implantaciju jajašca.
Liječenje zavisi od proširenosti (I - IV stadijum) preostaloj ovarijalnoj rezervi, dobi žene, trajanju neplodnosti i nalaza spermiograma. Polovina pacijentica sa infertilitetom u ranom stadiju endometrioze spontano zanese, dok pacijentice sa umjerenim stepenom bolesti imaju šansu za začećem do 25 %, a intrauterina inseminacija može poboljšati šanse za trudnoću. Kod rasprostranjenje endometrioze šanse za začeće su minimalne. Za pacijentice iznad 35 godine života, sa prisutnim III i IV stadijumom bolesti se predlaže vantjelesna oplodnja (VTO) dok se kod mlađih savjetuje operativno lječenje.
Ukoliko ne dođe do trudnoće 6 mjeseci nakon operacije preporučuje se VTO. Budući da je endometrioza progresivna bolesti koja zavisi od uticaja hormona, potrebno je redovno praćenje bolesti. Kod mlađih žena sa uznapredovalim procesom koje trenutno nemaju partnera može se preporučiti smrzavanje jajnih ćelija radi očuvanja plodnosti, a kod žena koje trenutno ne planiraju trudnoću preporuka je da se koriste kontraceptivne pilule da se zaustavi napredovanje bolesti i očuva plodnost. Endometrioza zahtijeva individualni pristup - na osnovu simptoma, starosti pacijentice i želje za trudnoćom.
